سوالات پر تکرار حیطه اختصاصی آزمون های استخدامی آموزش و پرورش: کلید موفقیت شما!
داوطلبان گرامی شرکت در آزمون استخدامی آموزش و پرورش! مسیر پیش روی شما، مسیری پر اهمیت و سرنوشتساز است. آگاهی از نکات کلیدی و مباحث پرتکرار در حیطه اختصاصی آزمون، میتواند چراغ راه شما در این مسیر باشد تا با آمادگی هرچه بیشتر به استقبال این رقابت بروید. این مقاله با هدف روشنگری و ارائه نکات مهمی که معمولاً در سوالات حیطه اختصاصی آزمونهای استخدامی آموزش و پرورش در مقاطع آموزگاری، دبیری و هنرآموزی مورد توجه طراحان قرار میگیرند، تدوین شده است. با مطالعه دقیق این نکات و تمرکز بر آنها، میتوانید گامی بلند به سوی موفقیت بردارید.
در حیطه اختصاصی آزمون استخدامی آموزش و پرورش، معمولاً پنج درس اصلی مورد سنجش قرار میگیرد. در ادامه به بررسی نکات و مطالب مهم در هر یک از این دروس میپردازیم:
1- درس روانشناسی تربیتی:
روانشناسی تربیتی به عنوان یکی از ارکان اصلی تربیت و آموزش، همواره مورد توجه طراحان سوالات آزمون استخدامی بوده است. در این درس، تمرکز بر درک نظریهها و مفاهیم اساسی یادگیری و رشد از اهمیت ویژهای برخوردار است.
نظریههای یادگیری:
نظریه شناختی پیاژه: درک مراحل رشد شناختی (حسی-حرکتی، پیشعملیاتی، عملیات عینی، عملیات صوری) و مفاهیم کلیدی مانند سازگاری، درونسازی، برونسازی و تعادلجویی بسیار مهم است. سوالات ممکن است به ویژگیهای هر مرحله، تواناییها و محدودیتهای شناختی کودکان در هر دوره بپردازند.
نظریه اجتماعی-فرهنگی ویگوتسکی: مفاهیم منطقه تقریبی رشد، داربستسازی و نقش تعاملات اجتماعی و زبان در یادگیری از نکات پرتکرار هستند.
نظریه یادگیری مشاهدهای بندورا: تاکید بر یادگیری از طریق مشاهده، تقلید و سرمشقگیری، همچنین نقش خودکارآمدی در یادگیری مورد توجه است.
نظریه شرطیسازی کلاسیک پاولف: آشنایی با مفاهیم محرک غیرشرطی، پاسخ غیرشرطی، محرک شرطی و پاسخ شرطی ضروری است.
نظریه یادگیری شناختی برونر: تاکید بر نقش ساختار دانش، یادگیری اکتشافی و مراحل بازنمایی (عملی، تصویری، نمادی) حائز اهمیت است.
مفاهیم و تعاریف یادگیری:
درک تعاریف مختلف یادگیری، انواع آن (مانند یادگیری فعال، غیرفعال، معنیدار، طوطیوار) و عوامل موثر بر یادگیری از مباحث مهم است.
مراحل رشد پیاژه:
تسلط کامل بر ویژگیهای هر یک از مراحل چهارگانه رشد شناختی پیاژه و تمایز بین آنها ضروری است.
نظریه هوش گاردنر:
آشنایی با انواع هوشهای چندگانه (زبانی، منطقی-ریاضی، فضایی، جنبشی-بدنی، موسیقیایی، بینفردی، درونفردی، طبیعتگرا) و کاربردهای آن در آموزش مورد توجه است.
انواع تفکر:
شناخت انواع تفکر به ویژه تفکر واگرا (خلاقانه) و همگرا (منطقی و تحلیلی) و کاربرد آنها در فرآیند یاددهی-یادگیری اهمیت دارد.
رویکرد انسانگرایی در یادگیری:
درک مفاهیم اساسی این رویکرد، مانند خودشکوفایی، احترام به فردیت یادگیرنده، نقش عواطف و احساسات در یادگیری و تاکید بر یادگیری معنادار از نکات مهم است.
2- روش ها و فنون تدریس:
آشنایی با روشها و فنون مختلف تدریس و کاربرد آنها در موقعیتهای آموزشی گوناگون، از جمله مباحث کلیدی در آزمون استخدامی است.
انواع سبک های یادگیری:
شناخت سبکهای یادگیری مختلف (مانند برون گرا، درون گرا، حس گرا) و توجه به تفاوتهای فردی یادگیرندگان در انتخاب روش تدریس اهمیت دارد.
نظریه یادگیری گانیه: آشنایی با نه رویداد آموزشی گانیه و مراحل مختلف یادگیری بر اساس این نظریه میتواند در پاسخگویی به سوالات مرتبط مفید باشد.
- کارکردهای تدریس: درک کارکردهای مختلف تدریس از جمله ارائه اطلاعات، ایجاد انگیزهایجاد عدم تعادل، کنش متقابل … در کلاس درس ضروری است.
- اصول و روش های تغییر رفتار در کلاس: تسلط بر اصول تقویت رفتار مطلوب (پاداش)، ایجاد رفتار مطلوب و حذف رفتار نامطلوب (تنبیه و جریمه با رعایت اصول تربیتی) از مباحث مهم است.
- حیطه شناختی بلوم در اهداف آموزشی: آشنایی با سطوح مختلف حیطه شناختی بلوم (دانش، فهمیدن، کاربرد، تحلیل، ترکیب، ارزشیابی) و توانایی طبقهبندی اهداف آموزشی بر اساس این سطوح اهمیت دارد.
- تعریف هدف رفتاری و ویژگی های هدف رفتار خوب: درک مفهوم هدف رفتاری و ویژگیهای یک هدف رفتاری قابل اندازهگیری، مشخص، قابل دستیابی، مرتبط و زماندار مورد توجه است.
- روش های تدریس: شناخت روشهای تدریس فعال (بحث گروهی، ایفای نقش، گردش علمی، پرسش و پاسخ، کاوشگری) و غیرفعال و توانایی تشخیص کاربرد مناسب هر روش در موقعیتهای مختلف آموزشی ضروری است.
- یادگیری مشارکتی: درک مفهوم یادگیری مشارکتی، مزایا و اصول اجرای آن در کلاس درس از نکات مهم است.
3- سنجش و اندازهگیری پیشرفت تحصیلی:
ارزشیابی و سنجش پیشرفت تحصیلی دانشآموزان جزء لاینفک فرآیند آموزش است و در آزمون استخدامی نیز مورد توجه قرار میگیرد.
- الگوی ارزشیابی سیپ (CIPP): آشنایی با چهار بعد اصلی این الگو (زمینه، درونداد، فرآیند، برونداد) و کاربرد آن در ارزشیابی برنامههای آموزشی اهمیت دارد.
- سطوح و حیطه های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی در اهداف آموزشی: تسلط بر سطوح مختلف این سه حیطه (بلوم برای شناختی، کراتول برای عاطفی، سیمپسون برای روانی-حرکتی) و توانایی تشخیص اهداف آموزشی در هر سطح ضروری است.
- ارزشیابی های تراکمی، تکوینی آغازین و تشخیصی: درک تفاوت بین این انواع ارزشیابی، اهداف و زمانبندی استفاده از هر کدام اهمیت دارد.
- ارزشیابی های وابسته به ملاک و وابسته به هنجار: شناخت تفاوت بین این دو نوع ارزشیابی و نحوه تفسیر نتایج آنها مورد توجه است.
- مراحل فرایندی و فراورده ای در ارزشیابی: درک تفاوت بین ارزشیابی که بر فرآیند یادگیری تمرکز دارد و ارزشیابی که بر نتایج و محصولات یادگیری تاکید میکند، مهم است.
- انواع آزمون های: آشنایی با ویژگیها، مزایا و معایب انواع آزمونهای کتبی (صحیح و غلط، جورکردنی، چند گزینهای، تشریحی) و نحوه طراحی سوالات استاندارد برای هر نوع آزمون ضروری است.
- انواع سنجش: شناخت انواع سنجشهای جایگزین (سنجش رفتاری، سنجش عملکردی، سنجش با کارپوشه، مقیاس درجهبندی، مقیاس لیکرت، سنجش عاطفی) و کاربرد آنها در ارزشیابی جامعتر دانشآموزان اهمیت دارد.
- پایایی و روایی آزمون: درک مفاهیم پایایی (اعتمادپذیری) و روایی (اعتبار) آزمون و عوامل موثر بر آنها از نکات کلیدی است.
4- روانشناسی رشد و اختلالات یادگیری:
آشنایی با مراحل رشد طبیعی کودکان و نوجوانان و همچنین شناخت اختلالات یادگیری و نحوه برخورد با آنها برای معلمان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
- دلبستگی در کودکان: درک انواع دلبستگی (ایمن، ناایمن اجتنابی، ناایمن دوسوگرا، سازماننیافته) و تاثیر آن بر رشد اجتماعی و عاطفی کودکان مورد توجه است.
- مراحل رشد پیاژه: تکرار این مبحث نشان از اهمیت آن در درک تحول شناختی کودکان و نوجوانان دارد.
- نظریات اخلاقی در کودک و نوجوان: آشنایی با نظریات کلبرگ و گیلیگان در زمینه رشد اخلاقی و مراحل آن اهمیت دارد.
- ترس از غریبه ها: درک این پدیده رشدی و زمان بروز آن در کودکان مهم است.
- روابط اجتماعی و دوستیابی در کودک و نوجوان: شناخت مراحل رشد اجتماعی و نقش روابط دوستانه در این دوران مورد توجه است.
- نظریات هویتی و نظریه جیمز مارسیا: آشنایی با مراحل شکلگیری هویت در نوجوانان از دیدگاه اریکسون و وضعیتهای هویتی مارسیا (دستیابی به هویت، تعلیق هویت، پیشرسیدگی هویتی، سردرگمی هویتی) ضروری است.
- مشکل اعتماد به نفس و ضعف در خودپنداری در یادگیری: درک تاثیر این عوامل بر پیشرفت تحصیلی و راهکارهای تقویت اعتماد به نفس و خودپنداری مثبت در دانشآموزان اهمیت دارد.
- خطاهای شناختی: آشنایی با انواع خطاهای شناختی رایج و تاثیر آنها بر تفکر و یادگیری مورد توجه است.
- اختلالات یادگیری غیر کلامی: شناخت این نوع اختلال و ویژگیهای آن اهمیت دارد.
- تمرین های مناسب برای رفع مشکلات اختلالات یادگیری: آگاهی از راهکارها و تمرینهای مداخلهای برای کمک به دانشآموزان دارای اختلالات یادگیری ضروری است.
- آزمون وکسلر: آشنایی با این آزمون هوش و کاربردهای آن در تشخیص مشکلات یادگیری مهم است.
- رایج ترین اختلال یادگیری در کودکان: شناخت نارساخوانی به عنوان رایجترین اختلال یادگیری و ویژگیهای آن اهمیت دارد.
- اختلال خواندن یا نارسا خوانی: درک انواع نارساخوانی (مانند نارساخوانی دیداری و شنیداری) و علائم آن مورد توجه است.
- تمیز شنیداری، حافظه شنیداری، تمیز دیداری و حافظه دیداری، دقت و توجه: شناخت نقش این مهارتهای پایه در یادگیری و مشکلات مربوط به آنها در اختلالات یادگیری مهم است.
5- اسناد و قوانین بالادستی در آموزش و پرورش:
آگاهی از اسناد و قوانین بالادستی نظام آموزش و پرورش برای تمامی فرهنگیان و به ویژه داوطلبان استخدام، از اهمیت قانونی و حرفهای برخوردار است.
- نکات و موارد داخل آیتم های سیاست های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورز کشور: مطالعه دقیق و درک مفاد این سیاستها ضروری است.
- اصطلاحات و مفاهیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، بویژه: هویت و حیات طیبه: تسلط بر اصطلاحات کلیدی و درک عمیق مفاهیم اساسی این سند، به ویژه هویت و حیات طیبه، بسیار مهم است.
- مدرسه در افق چشم انداز 1404: آشنایی با ویژگیهای مدرسهای که در سند چشم انداز برای سال 1404 ترسیم شده است، مورد توجه است.
- راهبردهای کلان در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش: شناخت راهبردهای کلان برای تحقق اهداف سند تحول بنیادین ضروری است.
- هدف های عملیاتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش: آشنایی با اهداف عملیاتی که برای اجرای راهبردهای کلان تعیین شدهاند، اهمیت دارد.
- نظام رتبه بندی مدارس: درک اهداف و سازوکار نظام رتبهبندی مدارس مورد توجه است.
- ساحت های مندرج در فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی: شناخت ساحتهای ششگانه تعلیم و تربیت (اعتقادی، عبادی و اخلاقی؛ اجتماعی و سیاسی؛ زیستی و بدنی؛ هنری و زیباشناختی؛ حرفهای و اقتصادی؛ علمی و فناورانه) ضروری است.
- اثر بخشی و کارایی در نظام تعلیم و تربیت: درک مفاهیم اثربخشی و کارایی و عوامل موثر بر آنها در نظام آموزشی اهمیت دارد.
- نظام ارزشیابی در پایه های تحصیلی: آشنایی با رویکردها و ابزارهای ارزشیابی در دورههای مختلف تحصیلی مورد توجه است.
- خدمات مشاوره ای تربیتی: شناخت جایگاه خدمات مشاورهای و نقش آنها در نظام آموزشی مهم است.
- متناسب سازی حجم و محتوای کتب درسی: درک ضرورت و رویکردهای متناسبسازی کتب درسی اهمیت دارد.
- سلسله مراتب اداری و تصمیم گیری در نظام تعلیم و تربیت: آشنایی با ساختار اداری آموزش و پرورش و سطوح تصمیمگیری در آن ضروری است. (مطرح شده در سند تحول)
- اهداف دوره های تحصیلی در آیین نامه اجرایی مدارس: مطالعه دقیق اهداف هر دوره تحصیلی (ابتدایی، متوسطه اول و دوم) در آیین نامه اجرایی مدارس الزامی است.
- انجمن اولیا و مربیان در آیین نامه اجرایی مدارس: شناخت اهداف، وظایف و ارکان انجمن اولیا و مربیان مهم است.
- وظایف مدیریتی در حوزه های برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت و ارزشیابی، و اجرا و پشتیبانی: درک وظایف مدیران مدارس در این حوزهها ضروری است.
- انتقال دانش آموز بین مدارس: آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به انتقال دانشآموزان بین مدارس مورد توجه است.
- استفاده از نیروهای غیر همجنس در مدارس: آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به این موضوع مهم است.
- شرایط سنی دانش آموزان، چرخش های تحول آفرین مدرسه: درک شرایط سنی پذیرش دانشآموزان در مقاطع مختلف و آشنایی با رویکردهای تحولآفرین در مدارس اهمیت دارد.
- شورای مالی مدرسه: شناخت وظایف و اختیارات شورای مالی مدرسه مورد توجه است.
- نظارت بر اجرای آیین نامه اجرایی مدارس: درک سازوکارهای نظارت بر حسن اجرای آیین نامه اجرایی مدارس مهم است.
- تشویق و تنبیه دانش آموزان: آشنایی با اصول و روشهای صحیح تشویق و تنبیه دانشآموزان بر اساس آیین نامه انضباطی مدارس ضروری است.
- غیبت دانش آموزان: آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به غیبت دانشآموزان و نحوه برخورد با آن مورد توجه است.
- ساعت کاری نیروها و آموزش ضمن خدمت نیروها: شناخت قوانین مربوط به ساعات کاری فرهنگیان و اهمیت آموزش ضمن خدمت آنها مهم است.
- نظام وظیفه دانش آموزان: آشنایی با قوانین مربوط به نظام وظیفه دانشآموزان پسر در دوره متوسطه دوم مورد توجه است.
- برنامه های درسی: درک اهمیت و اصول طراحی برنامههای درسی اهمیت دارد.
- ترکیب اعضا؛ وظایف و اختیارات در شورای مدرسه، شورای معلمان و شورای دانش آموزان: شناخت ارکان و وظایف این شوراها در مدارس ضروری است.
- وظایف مدیران در نقش رهبری: درک نقش رهبری مدیران و ویژگیهای یک مدیر موفق در مدرسه مورد توجه است.
سخن پایانی:
داوطلبان عزیز! مطالعه دقیق این نکات و تعمیق دانش خود در هر یک از این مباحث، شما را یک گام به موفقیت در آزمون استخدامی آموزش و پرورش نزدیکتر خواهد کرد. به یاد داشته باشید که با پیشبینی سوالات احتمالی و آمادگی برای پاسخگویی به آنها، شما در جایگاه یک شخص ممتاز نسبت به سایرین در این رقابت قرار خواهید گرفت. با تلاش و پشتکار، میتوانید به آرزوی خدمت در سنگر تعلیم و تربیت دست یابید. موفق باشید!